Centrum Leczenia Niepłodności Novomedica

 

Kiedy aktywnośc seksualna przynosi najlepsze efekty?

Zarówno poziomy hormonów płciowych męskich, jak i żeńskich zmieniają się w ciągu dnia, a także z dnia na dzień, czy z miesiąca na miesiąc. Stężenie męskich hormonów płciowych, jak również zainteresowanie seksualne, jest najwyższe około 5 godziny rano.

Wśród mężczyzn najbardziej nasilona aktywność seksualna (jak również liczba zapłodnień) występuje w październiku.

U kobiet, dochodzi do seksualnej górki około drugiego tygodnia cyklu miesiączkowego, kiedy dochodzi do wzrostu hormonów płciowych. (Cykl liczy się od pierwszego dnia krwawienia). Ten zwiększony napływ hormonów doprowadza do owulacji; obserwacje wskazują, że zapłodnienie jest najbardziej prawdopodobne na dwa dni przed i w dzień jajeczkowania.

 powrót

Co to jest niepłodność?

Niepłodność to choroba przewlekła, którą rozpoznaje się jeśli w ciągu roku regularnego współżycia kobieta nie zachodzi w ciążę.
WHO uznało niepłodność za chorobę społeczną.

 

Gdzie trzeba szukać przyczyny niepłodności?

Najprostszym podziałem niepłodności małżeńskiej jest podział na czynnik męski, żeński i bezpłodniość wspólną. Czynnik męski to zazwyczaj spadek zdolności do zapłodnienia przez plemniki, a żeński to najczęściej niepłodność spowodowana zaburzeniami hormonalnymi, immunologicznymi i mechanicznymi narządu rodnego. Bezpłodność wspólna to najczęściej nieprawidłowe zachowanie się plemników w śluzie szyjki macicy.

 

Czy na niepłodność ma wpływ tryb życia?

Ma i zazwyczaj dotyczy to panów. Siedzący tryb życia, bark ruchu, nikotynizm, szkodliwe warunki pracy ( wysokie temperatury, promieniowanie elektromagnetyczne, metale ciężkie itp.), zła dieta często może być przyczyną tak zwanej niepłodności niewyjaśnionej. Może również to wpływać na zmiany w budowie i ruchliwości plemników. U pań nie ma takiego znaczenia tryb zycia raczej wpływ na niepłodność mają wszelkie przebyte infekcje dróg rodnych i choroby immunologiczne.

Mężczyzna, który chce być płodny powinien unikać alkoholu, papierosów oraz jakichkolwiek leków, które mogłyby niekorzystnie wpłynąć na jakość nasienia czy zmniejszyć sprawność seksualną. Odpowiedni wypoczynek, średnio nasilone ćwiczenia fizyczne, zdrowa dieta niskotłuszczowa, a bogata w produkty pełnoziarniste, owoce, czy warzywa – to główne zalecenia. Mężczyźni z nadwagą powinni zrzucić zbędne kilogramy. Ci, którzy ćwiczą wyjątkowo intensywnie, powinni trochę zwolnić tempo, (ale nie przestawać ćwiczyć zupełnie). Witamina C poprawia wchłanianie w przewodzie pokarmowym takich związków jak cynk, miedź, potas, wapń, a jednocześnie poprawia żywotność i przeżywalność plemników. Może również zapobiegać zlepianiu się plemników. Witamina E, anty-utleniacz, poprawia płodność u mężczyzn z normalną ilością plemników, ale z jednoczesnym dużym stężeniem wolnych rodników we krwi i w płynie nasiennym. Witamina C jest też anty-utleniaczem. Mężczyźni z niskim poziomem cynku w organiźmie mogą przyjmować dodatkowo cynk w tabletkach. Korzyści ze stosowania preparatów ziołowych, takich jak żeń- szeń, nie zostały udowodnione. Należy unikać przegrzania jąder, dlatego mężczyźni powinni raczej rezygnować z gorących kąpieli czy sauny.
Chociaż wyniki obecnie prowadzonych obserwacji wykazują brak zaburzeń płodności przy noszeniu ciasnej bielizny albo spodni, to jednak noszenie luźniejszych ubrań nie zaszkodzi. W celu zapobiegania zmniejszeniu ilości plemników w ejakulacie, należy ograniczyć ilość stosunków seksualnych do jednego, co dwa, trzy dni, z wyjątkiem okresu, kiedy kobieta jajeczkuje.

Ostatnie badania mówią o tym, że odbywanie stosunków codziennie, albo nawet kilka razy dziennie, na dwa dni przed i w dzień owulacji poprawia odsetek ciąż. Chociaż liczba plemników jest wtedy zmniejszona w ejakulacie, to stale odnawiany zapas plemników ma znacznie większe szanse na wnikanie do śluzu i zapłodnienie komórki jajowej. W takim ujęciu zapładnianie nie jest procesem jednorazowym a ciągłym.

Kobiety, które palą jedną albo więcej paczek papierosów dziennie oraz te, które rozpoczęły palenie przed ukończeniem 18-ego roku życia znajdują się w grupie ryzyka niepłodności. W porównaniu z kobietami niepalącymi i tymi, które rzuciły palenie, kobiety wypalające 20 papierosów dziennie maja o 20% mniejsza szanse na zajście w ciążę. Również potwierdzono związek pomiędzy spożyciem kofeiny a niepłodnością. Kofeina znajduje się nie tylko w kawie, ale również w herbacie, wielu zimnych napojach, czekoladzie oraz w sporej liczbie powszechnie stosowanych leków. Nawet niewielkie spożycie alkoholu (np. pięć drinków tygodniowo) może zaburzać płodność oraz wywiera szkodliwy wpływ na rozwijający się płód. Częsta irygacja pochwy może zaburzyć płodność poprzez zaburzenie biocenozy tj. składu bakteryjnego pochwy i zwiększanie ryzyka procesów zapalnych narządów rodnych. Seksualne zachowania, takie jak stosunki płciowe z wieloma partnerami, niestosowanie prezerwatyw, odbywanie stosunków podczas krwawienia miesięcznego prowadzi do wzrostu ryzyka zakażenia mikroorganizmami przenoszonymi drogą płciowa, co może spowodować rozwój zakażenia miednicy mniejszej prowadząc w efekcie do niepłodności lub ryzyka ciąży pozamacicznej.

 

Jakie trzeba zrobić badania żeby stwierdzić przyczynę niepłodności?

Jeżeli po roku para nie doczekała się ciaży, a chce mieć dzieci powinni razem zasięgnać porady lekarza ginekologa. Najpierw kobeta powinna dokonac oceny jajeczkowania. Jest to badanie poziomu progesteronu w drugiej połowie cyklu. Równolegle meżczyzna powinen zrobić badanie nasienia (spermiogram). Kolejnym krokiem jest zrobienie zdjęcia rentgenowskiego drożności jajowodów i kształtu macicy. Jeżeli ktioryś z tych czynników ma nieprawidłowy wynik, to rozpoczyna się poszukiwanie przyczyny tej nieprawidłowości i leczenie jej.

Badanie fizykalne

Urolog jest zwykle pierwszym lekarzem, który przeprowadza badanie fizykalne, podczas którego może rozpoznać nieprawidłowości, takie jak żylaki powrózka nasiennego czy zmiany gruczołu krokowego. W przypadku braku plemników w nasieniu lekarz może też pobrać cewnikiem próbkę moczu, aby sprawdzić, czy nie ma w nim plemników (ich obecność w moczu wskazuje na wsteczny wytrysk).

Badanie nasienia

Podstawowym badaniem sprawdzającym płodność mężczyzn jest badanie nasienia. W celu jego wykonania mężczyzna musi dostarczyć nasienie uzyskane podczas masturbacji w domu albo w gabinecie lekarskim. Należy powstrzymać się od wytrysku przez 3 do 5 dni przed planowanym badaniem, ponieważ każda ejakulacja zmniejsza ilość plemników o jedną trzecią. (maksymalna liczba plemników jest zwykle otrzymywana poprzez abstynencję płciową przez cztery dni). Prawidłowe oddanie nasienia jest ważne, ponieważ największe stężenie plemników znajduje się w początkowej porcji wytrysku. Nasienie powinno być przechowywane w temperaturze zbliżonej do temperatury ciała i jak najszybciej dostarczone do badania. Jeżeli nasienie nie zostanie zbadane w przeciągu 30 min, ani nie będzie trzymane w temperaturze 37stopni, to znaczna część odsetka plemników może obumrzeć albo zmniejszyć swoją żywotność.Badanie nasienia powinno zostać przeprowadzone przynajmniej trzy razy w przeciągu kilku miesięcy. Badanie nasienia powinno wykazać zaburzenia związane z liczbą, ruchliwością i innymi nieprawidłowościami plemników i płynu nasiennego. Zmniejszona liczba plemników nie powinna być traktowana jako ostateczne rozpoznanie niepłodności, a raczej jako czynnik sygnalizujący problem z płodnością. Obecnie uważa się, że ilość poniżej 20 milionów plemników w mililitrze sugeruje niepłodność, niemniej ciąża jest czasem możliwa nawet przy tak małych ilościach plemników.

Ruchliwość plemników

Ruchliwość jest to prędkość i jakość ruchu plemników, która jest oceniana w skali od 1 do 4. 1-szy stopień odpowiada ruchowi spowolnionemu, kiedy plemnik porusza się bardzo słabo do przodu. W stopniu drugim plemnik przesuwa się do przodu aktywniej, ale zbyt powoli lub nie porusza się w linii prostej. Stopień trzeci odpowiada ruchowi na wprost z odpowiednią prędkością. Stopień czwarty odpowiada ruchowi z dużą prędkością, umożliwiającą dotarcie plemnika do jajeczka. Jeżeli plemniki zlepiają się ze sobą ( aglutynacja), możeto znaczyć, że obecne są w nasieniu przeciwciała przeciwplemnikowe.

Morfologia plemników
Morfologia to ocena kształtu plemnika i jego części: główki, wstawki i witki. Conajmniej 60% plemników powinno być normalnej wielkości i kształtu, aby zachowana była prawidłowa płodność.

Płyn nasienny

Płyn nasienny jest badany oddzielnie w poszukiwaniu nieprawidłowości. Większość mężczyzn wytwarza 2.5 do 5 ml nasienia podczas wytrysku. Objętości większe niż 1 ml, ale mniejsze niż 2.5 ml mogą świadczyć o schorzeniach gruczołu krokowego albo częstych stosunkach seksualnych. Objętość nasienia mniejsza niż 1 ml może być spowodowana np. przeszkodą w przewodach nasiennych. Brak nasienia może być skutkiem wstecznego wytrysku. Nadmierna objętość ejakulatu może także mieć wpływ na poziom płodności i występuje np.w zapaleniu pęcherzyków nasiennych. Prawidłowe nasienie jest upłynniane do 20 minut przez określone enzymy zawarte w płynie nasiennym. Wzmożona lepkość nasienia także prowadzi do zaburzeń płodności. Brak fruktozy oraz plemników w ejakulacie świadczy o przeszkodzie w najądrzach, ponieważ fruktoza jest dodawana do nasienia w najądrzach. Jeżeli natomiast
w nasieniu obecna jest fruktoza, ale nie ma w nim plemników, świadczy to o tym, że kanaliki w najądrzach są drożne, ale istnieje zaburzenie w powstawaniu plemników w jądrach. Niski poziom hormonu zwanego inhibiną B, która jest wytwarzana w jądrach, może sugerować uszkodzenie albo inne nieprawidłowości kanalików nasiennych. Podobnie, niskie stężenie enzymu: alfa-glukozydazy, świadczy o niedrożności przewodu najądrzy.

Testy płodności:

Test mikropenetracji

Test na chomikach, inaczej test mikropenetracji, wykorzystuje plemniki w celu oceny zapładniania komórek jajowych chomika, które mają usuniętą zewnętrzną osłonkę przeźroczystą. Jeżeli mniej niż 5% jajeczek zostaje zapłodnionych, to rozpoznawana jest niezdolność plemników do zapłodnienia. Nie jest to badanie wykonywane często; jest ono drogie, żmudne i nie ocenia zdolności plemnika do zapładniania komórki jajowej u kobiety, co może prowadzić do błędnego rozpoznania niepłodności męskiej Nowsza metoda, zwana testem interakcji plemnika z osłonką (sperm-zona interaction test), jest oceną kapacytacji i wiązania z osłonką komórki jajowej. W teście tym obserwuje się wiązanie plemnika z substancją ZP3 w osłonce i reakcję akrosomalną tj. uwolnienie enzymów trawiących osłonkę. Do testu korzysta się z połówek osłonek komórek jajowych pochodzących z pobrań dla zapłodnienia In Vitro lub obecnie z samej substancji ZP3 otrzymywanej biotechnologicznie.

Test po stosunku płciowym

Test po współżyciu płciowym, znany też jako test Simmsa-Huhnera, stosowany jest do oceny wpływu śluzu z szyjki macicy na obecne w nim plemniki. Aby wykonać to badanie, kobieta jest proszona o zgłoszenie się do gabinetu lekarskiego w czasie od dwóch do 24 godzin po wykonanym stosunku w dniach odczuwanego śluzu przed jajeczkowaniem ( przed wzrostem temperatury podstawowej) Pobrany strzykawką śluz z szyjki macicy jest badany pod mikroskopem. Test jest nieprawidłowy, jeśli w śluzie nie ma plemników lub nie poruszają się. Zalecane jest wtedy wykonanie posiewów z szyjki macicy dla wykrycia zakażenia śluzu.

Wynik prawidłowy polega na stwierdzeniu, co najmniej 6 aktywnych plemników w polu widzenia mikroskopu x 400. Taki wynik świadczy o nabyciu w śluzie przez plemniki częściowej zdolności do zapłodnienia (kapacytacja) i możliwości przemieszczania się z szyjki macicy do jajowodów, niemniej nie potwierdza to ich zdolności do pewnego zapłodnienia komórki jajowej.

Test migracji (test wypływania)

Test migracji jest dobrą metodą sprawdzającą zdolność plemników do opuszczania płynu nasiennego, przechodzenia do śluzu i wędrówki w śluzie szyjkowym. W teście specjalnie przygotowana porcja nasienia jest umieszczana w probówce na dnie i przykryta medium hodowlanym tj. podłożem, które stwarza przyjazne warunki dla plemników, w związku z tym te, które są prawidłowe zaczynają płynąć do niego jak z nasienia do śluzu. Po upływie około godziny liczba plemników, które dotarły do podłoża jest porównywana do liczby plemników, które pozostały w nasieniu. Wyniki pozwalają na dość wiarygodną ocenę plemników zdolnych do zapłodnienia. Test płynięcia w górę pozwala na uzyskanie prawidłowych plemników do zaplemnienia wewnątrzmacicznego, czy technik wspomaganego rozrodu.

Badania hormonalne

Badania hormonalne FSH, LH, prolaktyny i testosteronu są wykonywane w przypadku zmniejszonej ilości plemników. Prawidłowe wyniki badań hormonalnych nie świadczą jednak o płodności, ponieważ komórki rozrodcze mogą dostarczać wystarczającą ilość plemników w odpowiedzi na normalne stężenie hormonów we krwi, ale może istnieć zaburzenie w dojrzewaniu plemników albo przeszkoda w systemie transportunasienia, która nie zależy od hormonów, ale zdecydowanie zmniejsza ostateczną liczbę plemników. Podwyższony poziom FSH ponad normę tj. 12 IU/l stwierdza się w przypadkach, gdy jądra są niewydolne lub uszkodzone.

Przeciwciała przeciw plemnikom

Badania krwi w celu stwierdzenia przeciwciał przeciw plemnikowych jest wykonywane, jeśli mężczyzna przechodził zabieg odtwarzania ciągłości przeciętych wcześniej nasieniowodów, a nadal nie odzyskał płodności, gdy badanie nasienie wykazuje zlepianie się plemników ze sobą, lub w teście po stosunku plemniki nie poruszają się.

Biopsja jąder

Czasami w przypadkach braku plemników w nasieniu i normalnego poziomu FSH we krwi wykonywana jest biopsja jąder, która polega na pobraniu wycinka tkanki podczas znieczulenia ogólnego i dalej badania histopatologicznego dla wykazania obecności lub braku komórek plemnikotwórczych w jądrach.

Badania obrazowe

Badanie USG może służyć do wykrycia nieprawidłowego przepływu krwi albo do ujawnienia żylaków powrózka nasiennego, które są zbyt małe do rozpoznania badaniem fizykalnym. Wazogram jest obrazem radiologicznym nasieniowodów, przed którego wykonaniem jest podawany opalizujący płyn (kontrast) do nasieniowodów, co ma pomóc w lokalizacji przeszkody. Jednak warto pamiętać, że znacznie lepszymi badaniami rozpoczynającymi diagnostykę tego typu zaburzeń jest biopsja jąder oraz ocena obecności plemników. Wazogram jest wykorzystywany przez chirurgów, w celu dokładnego ustalenia miejsca przeszkody, którą zamierzają operacyjnie usunąć.

 

Czy tylko specjalistyczne badanie może stwierdzić brak owulacji?

Dla kobiety potwierdzeniem prawidłowej owulacji jest obecność charakterystycznego śluzu przed połową cyklu. Popularne mierzenie temperatury informuje tylko o wystąpieniu w danym dniu owulacji nie daje jednak możliwości oceny jakości tej owulacji.

 

Jak leczymy niepłodność?

W zależności od tego jaka jest przyczyna, a czasem jest ich kilka, dobieramy metodę. Przyczyny hormonalne i immunologiczne leczy się, najogólniej mówiąc hormonalnie. Operacyjnie leczy się niedrożność jajowodów (laparoskopowo) i wady macicy.
U panów możliwości leczenia sa zacznie bardziej ograniczone. Jeżeli nie występuje żadna infekcja i nie stwierdza się żylaków nasieniowodów to najprawdopodobniej przyczyną jest zła jakosc nasienia. W minimalnym stopniu może pomóc zamiana stylu życia.

Terapia hormonalna okazała się skuteczna u kobiet z zaburzeniami płodności, ale niestety nie przyniosła spodziewanych rezultatów u mężczyzn. Produkcja plemników przejściowo wzrasta w odpowiedzi na podanie testosteronu, gonadotropin (FSH i LH), pulsów GnRH, cytrynianu klomifenu, czy ludzkiej gonadotropiny łożyskowej (HCG). Niestety większość z tych leków jest bardzo droga i jest mało prawdopodobne, by mogły być skuteczne u mężczyzn. Hormon uwalniający gonadotropiny (GnRH) jest skuteczny u mężczyzn z niedoborem gonadotropin, tj hypogonadyzmem hypogonadotropowym Kilka innych leków może być skuteczne w określonych przypadkach niepłodności. Bromokryptyna zapobiega nadmiernej produkcji prolaktyny przez przysadkę i doprowadza do poprawy spermatogenezy. Zakażenia są leczone antybiotykami. Kortykosterydy mogą byćskuteczne w połączeniu z zaplemnieniem wewnątrzmacicznym u niepłodnych mężczyzn, którzy mają przeciwciała przeciw plemnikom. Warto wiedzieć jednak, że długotrwałe podawanie kortykosterydów może powodować poważne skutki uboczne.

 

Które czynniki są najczęstszą przyczyną niepłodności?

Najczęściej jest to czynnik męski. Wtedy żeby para doczekała się potomstwa możliwe jest zastosowanie dwóch metod.

Jedna z nich to inseminacja laboratoryjnie przygotowanymi i aktywowanymi plemnikami. Jest to zabieg bezbolesny. Plemniki podane są wprost do macicy ciniutkim cewnikiem. Drugą metodą jest załoniednie pozaustrojowe ( in vitro). Do pobranych od kobiety komórek jajowych dodaje się ścisle okresloną liczbą plemników. W ciagu 24 godzin powinno dojść do zapłodnienia jajeczek. Po kilku dniach jeżeli zarodek rozwija się prawidłowo można wykona zabieg wprowadzenia zarodków do macicy.

 

Dlaczego implantuje się kilka zarodków?

Dlatego, że po wprowadzeniu zarodków do macicy większość z nich nie zagnieżdża się i w związku z tym nie może się rozwijać. Dla uniknięcia ryzyka ciąży mnogiej nie podaje się jednorazowo więcej niż 4 zarodki.

 

Czy wiek rodziców ma znaczenie przy stosowaniu metod wspomaganego rozrodu?

Wiek ma znaczenie względne. Dotyczy to raczej ilości i jakości dostępnych komórek jajowych.

 

Czy badanie DNA plemników ma znaczenie dla zajścia w ciążę?

Jeśli w bad. mikroskopowym nasienia jest normospermia to nie ma potrzeby badania chromatyny płciowej. Natomiast co nie jest normospermią i zwłaszcza jeśli nie możemy ustalić przyczyny obniżonej płodności to należy je wykonać. W ten sposób może wyjasnić się tzw. niewyjaśniona niepłodność, nieudane zabiegi inseminacji i in vitro. Czasem obserwujemy nawet zatrzymanie miesiączki i dodatnie próby ciążowe ale niestety dalej jest brak rozwoju zarodka i rozwoju ciąży.

Żadne cechy badania nasienia tj. budowa plemnika, ilość na ml, ruchliwość nie korelują z wynikiem DFI i dla uniknięcia drogich i kosztownych procedur zwłaszcza ICSI bad. powinno być wykonane. Z naszych danych wynika, że można mieć nawet 200 tys. plemników i prawidłowe SCSA i metodą ICSI uzyskać ciążę a z kolei przy wartościach DFI powyżej 10%, co wkrótce opublikujemy ciąże występują kilkakrotnie rzadziej. Obecnie za wszelką cenę staramy się poprawić stan chromatyny płciowej przed IVF. W USA to bad. jest już obligatoryjne i jeśli jest powyżej 15% to po leczeniu jest sprawdzane po 3 miesiącach. To jak dotąd jest jedynym kryterium powodzenia i uzyskania ciąży niezależnie od metody czy nawet spontanicznego zajścia w ciążę.

 

Czy mogą być pomyłki w bad. SCSA?

Metodycznie raczej nie, w bad. to maszyna ( Cytometria przepływowa) analizuje ok.10 000 plemników i na podst. komputerowej analizy oblicza procent nieprawidłowych wiązań DNA.

Natomiast, infekcje, gorączka powyżej 37 stopni, krótkotrwałe zatrucia mają wpływ na proces reorganizacji jądra komórki plemnikotwórczej i spermiogenezę. Najlepiej więc, w razie wątpliwości bad. powtórzyć po 3 miesiącach.

 

Jaka jest skuteczność zabiegów w przypadku uszkodzenia DNA plemnika?

Istnieje już zakres norm WHO dla przewidywania płodności na podstawie DFI. Jeśli wskaźnik uszkodzeń DNA jest poniżej 15% to pacjent jest płodny niezależnie od obrazu mikroskopowego nasienia. Ciąży można się spodziewać w granicach płodności uwarunkowanej wiekiem kobiety. Np. do 40% u kobiet 20 letnich, W przypadku uszkodzeń powyżej 15% wskaźnik ciąż w różnych publikacjach był zmniejszony od 3 do 8 razy. Wszyscy autorzy są zgodni, że szanse powodzenia ciąży powyżej 30% są znikome. Przebadaliśmy grupę dawców nasienia i w tej grupie wskaźnik DFI był od 1,2 do 7,4%. W grupie z niskim DFI występują nawet ciąże mnogie, zwłaszcza u młodych kobiet korzystających z banku nasienia.

W naszym ośrodku w latach 2005 do czerwca 2006 ciąże uzyskaliśmy metodą IVF u par, gdzie u partnera wskaźnik DFI był poniżej 10,4%. W grupie powyżej 15% DFI nie było ciąż mimo, że etap zarodkowy nie wykazywał żadnych różnic niezależnie czy było to klasyczne IVF czy ICSI.

 

Czy metoda ICSI w przypadku uszkodzenia DNA jest lepsza?

Na podstawie całego piśmiennictwa i naszych obserwacji ICSI nic nie zmienia. ICSI jest metodą konieczną przy zmniejszonej liczbie plemników, jednak uszkodzenia DNA są oczywiście niewidoczne, w związku z czym nie ma żadnej możliwości oceny pojedyńczego plemnika. W bad. mikroskopowym widać tylko budowę plemnika a nie jego DNA.

 

Jakie są skutki uszkodzenia DNA?

Trudno tu mówić o uszkodzeniu samego DNA. To nie jest metoda badająca mutacje i zab. chromosomalne, tzw. ploidię. Badanie to informuje o nieprawidłowym procesie wytwarzania główki i witki plemnika w ostatnim etapie rozwoju plemnika tj. spermiogenezy. Wtedy właśnie następuje tzw. kondensacja chromatyny a więc jej upakowanie poprzez wytwarzanie nowych wiązań nici chromatynowej – zastępowanie białek histonowych stabilizujących chromatynę w jądrze na wiązania protaminowe obecne w dojrzałym plemniku. To powoduje stabilizację DNA i sześciokrotnie zmniejszenie objętości jądra komóki a więc główki plemnika. Pozwala to bezpiecznie plemnikowi przebywać w drogach rodnych kobiety i wniknąć do komórki jajowej. Po zapłodnieniu, niezależnie od metody następuje dekondensacja (” wyprostowanie”) chromosomów a więc rozwinięcie nici DNA. Jest to tzw. stadium przedjądrzy- widoczne w mikroskopie). Fragmenty nieprawidłowo połączonych ze sobą nici DNA będą nieaktywne w zarodku i nie nastąpi prawidłowa transkrypcja genów ojcowskich. Proces różnicowania zarodka rozpoczyna się po 6 dniu po zapłodnieniu i tego procesu w zarodku nie da się badać.

 

Czy można to leczyć i czego unikać?

Przyczyny uszkodzeń DNA są podobne jak przypadku znanych czynników ryzyka a więc za prof. Szamatowiczem powiem: chemia, fizyka, temperatura. Temperatura to obecność żylaków powrózka nasiennego, zastój krwi przy siedzącej pracy, Bardzo toksyczne jest stałe narażenie na niewielkie nawet szkodliwości chemiczne np. lakiery, smary, kleje itp. lub pole elektromagnetyczne a więc środowisko pracy. Na pewno szkodliwe jest palenie, infekcje. Głównym problemem poza dz. bezpośrednim jest powstawanie w przypadku infekcji tzw. wolnych rodników które uszkadzają nie tylko proces spermiogenezy ale także uszkadzają DNA komórek plemnikotwórczych w okresie podziałów komórkowych. Sa one bezbronne jak kaczki na wodzie pod ostrzałem wolnych rodników. Leczenie jest zatem albo przyczynowe np. operacja, antybiotyki a także ochronne czy profilaktyczne na cały okres spermatogenezy, która trwa ok. 74 dni.

Ponadto zmiana stylu życia tj. zaprzestanie palenia, unikanie gorących kąpieli, sauny, obcisłej bielizny. To truizmy ale obecnie udowodnione. Po 3 m-cach należy ponowić bad. DFI i ciąży można oczekiwać jeśli wskaźnik obniży się poniżej 15% a metoda zależy od kryteriów medycznych i laboratoryjnych tj : IVF, ICSI inseminacja czy dochodzi nawet do spontanicznych ciąż.

 

Co to jest badanie DNA plemnika?

Jest to badanie nici chromatynowej a chromatyna to DNA. Nić DNA tworzy tzw. podwójną spiralę helix czy inaczej drabinę z porzecznymi pierścieniami czy szczeblami. Jeśli te poprzeczne struktury są uszkodzone to „drabina” nie działa prawidłowo. Jest obecnie kilka metod do badania fragmentacji budowy nici DNA. My korzystamy z metody SCSA tj Sperm Chromatin Structue Assay. Wstępnie nasienie jest mrożone a następnie po rozmrożeniu wszystkich próbek wypłukane plemniki są poddane działaniu płynu z niskim pH denaturującym białko plemnków. Następnie dodawany jest barwnik ( oranż akrydyny), który wiąże się białkami stabilizującymi DNA. W świetle promieni lasera komputer analizuje ilość nie prawidłowych wiązań które świeca na zielono- to prawidłowe wiązania i na pomarańczowo- nieprawidłowe. Powstaje wykres graficzny a proporcja prawidłowych do nieprawidłowych wiązań tworzy wskaźnik DFI (DNA Fragmentation Index).

 

Co z resztą nieuszkodzonych plemników jeśli 30% jest tylko nieprawidłowych?

Te 30% uszkodzeń to wierzchołek góry lodowej uszkodzeń DNA plemników, który metodycznie jest już niemierzalny a więc praktycznie 100% plemników jest uszkodzonych w większym lub mniejszym stopniu. Normy DFI są bardziej klinicznym i statystycznym miernikiem niż pewnością. W związku z tym DFI może zmieniać się w czasie i są perspektywy poprawy to właśnie to jest priorytetem dla uzyskania ciąży a nie wykonywanie kosztownych i nieskutecznych zabiegów. Jeśli natomiast DFI nie ulegnie obniżeniu to czasem jedynym wyjściem jest korzystanie z banku dawców nasienia, co poważnie omawiamy z niepłodną parą.


Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013

Ginekolog Mysłowice
Facebook Icon